PHÁP NHÂN CÓ QUYỀN HƯỞNG DI SẢN THỪA KẾ THEO DI CHÚC HAY KHÔNG?

Ông Nguyễn Văn A (huyện H, tỉnh Nghệ An) là chủ sở hữu, người sáng lập của một công ty TNHH chuyên kinh doanh trong lĩnh vực sản xuất thực phẩm. Trước khi qua đời, ông A lập di chúc để lại một phần tài sản của mình, bao gồm bất động sản và tiền mặt cho công ty do ông sáng lập.

Ông A hỏi: Ông có được lập di chúc để lại tài sản cho Công ty do ông sáng lập không? Điều kiện để Công ty được hưởng di sản thừa kế theo di chúc mà ông để lại?

Trả lời:

Theo quy định tại Điều 624 Bộ luật Dân sự 2015 quy định di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển giao tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Ngoài ra, tại Điều 609 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quyền thừa kế thì người thừa kế không là cá nhân có quyền hưởng di sản theo di chúc. Theo đó, cá nhân và pháp nhân đều có quyền được hưởng di sản theo di chúc thừa kế. Đồng thời, tại Điều 626 Bộ luật Dân sự 2015 quy định người lập di chúc có quyền chỉ định người thừa kế, truất quyền hưởng di sản của người thừa kế nên việc một cá nhân hoàn toàn có thể lập di chúc để lại tài sản cho pháp nhân.

Để được hưởng di sản thừa kế theo di chúc thì pháp nhân cần phải đáp ứng điều kiện quy định tại Điều 613 Bộ luật Dân sự 2015 về người thừa kế. Cụ thể, pháp nhân phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Ngoài ra, để pháp nhân được hưởng di chúc thì cần phải được công nhận là pháp nhân và phải đáp ứng những điều kiện quy định tại Điều 74 Bộ luật Dân sự gồm: Được thành lập theo đúng quy định của pháp luật như theo Bộ luật Dân sự, Luật Doanh nghiệp mới nhất và các văn bản khác có liên quan; Có cơ cấu tổ chức gồm cơ quan điều hành được quy định chi tiết trong điều lệ hoặc quyết định thành lập về việc tổ chức, nhiệm vụ cũng như quyền hạn của cơ quan điều hành và có các cơ quan khác theo quyết định của chính pháp nhân đó hoặc theo quy định của pháp luật; Có tài sản độc lập với các cá nhân hoặc pháp nhân khác và có thể tự chịu trách nhiệm bằng chính tài sản này; Được nhân danh chính mình khi tham gia các quan hệ pháp luật một cách độc lập.

Theo quy định của Luật Doanh nghiệp 2020 thì có các loại hình doanh nghiệp gồm: Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên, công ty trách nhiệm hữu hạn ai thành viên trở lên, công ty cổ phần, công ty hợp danh và doanh nghiệp tư nhân. Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 188 Luật Doanh nghiệp năm 2020, chỉ có duy nhất doanh nghiệp tư nhân là không có tư cách hưởng di sản theo di chúc bởi chủ doanh nghiệp tư nhân là do một cá nhân làm chủ, tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình cho mọi hoạt động của doanh nghiệp tư nhân đó. Đồng thời, doanh nghiệp tư nhân cũng không thể tự mình tham gia một số quan hệ pháp luật một cách độc lập.

Như vậy, đối chiếu các quy định pháp luật trên với trường hợp của ông thì ông hoàn toàn có quyền lập di chúc để lại một phần tài sản của mình cho công ty mà ông đã sáng lập. Công ty TNHH do ông sáng lập sẽ được hưởng phần di sản thừa kế nói trên nếu công ty vẫn tồn tại hợp pháp vào thời điểm ông qua đời và đảm bảo được công nhận là pháp nhân theo quy định của pháp luật. Ngoài ra, di chúc mà ông để lại phải đáp ứng đầy đủ các điều kiện về hình thức và nội dung theo quy định tại chương XXII Bộ luật Dân sự 2015.

Đồng thời, cũng lưu ý theo Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015 thì một số người thừa kế thuộc diện thừa kế bắt buộc như con chưa thành niên, cha mẹ già yếu vẫn có quyền hưởng một phần di sản dù không được nhắc đến trong di chúc. Tuy nhiên, nếu không có đối tượng nào thuộc diện này hoặc nếu di chúc vẫn đảm bảo phần di sản bắt buộc thì pháp nhân có quyền nhận phần di sản còn lại theo di chúc. Nói cách khác thì những người thừa kế không thể phủ nhận quyền hưởng di sản của công ty chỉ vì đó là một pháp nhân, trừ trường hợp có căn cứ hợp pháp để chứng minh di chúc vô hiệu hoặc có vi phạm quyền hưởng di sản bắt buộc. Nếu trong trường hợp xảy ra tranh chấp thì công ty TNHH có quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền lợi của mình.

Công ty Luật Trọng Hải & Cộng sự