QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN BẤT KHẢ XÂM PHẠM VỀ CHỖ Ở

Anh Nguyễn Văn A (tỉnh Nghệ An) cho biết thời gian gần đây giữa gia đình anh và hàng xóm có xảy ra bất hoà về việc tranh chấp ranh giới đất đai, tuy đã được chính quyền hoà giải nhưng tình cảm xóm làng không được như trước. Anh A do tính chất công việc hàng ngày phải đi làm xa nên anh không yên tâm khi vợ con anh ở nhà. Anh lo lắng hàng xóm sang nhà gây khó khăn cho vợ con anh.

Anh A hỏi: Pháp luật hiện hành quy định như thế nào về quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở? Nếu vi phạm sẽ bị xử lý như thế nào?

Trả lời:

Theo quy định tại khoản 1 Điều 2 Luật cư trú 2020 thì chỗ ở hợp pháp của công dân là nơi được sử dụng để sinh sống, thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của công dân, bao gồm nhà ở, tàu, thuyền, phương tiện khác có khả năng di chuyển hoặc chỗ ở khác theo quy định của pháp luật. Công dân có quyền có nơi ở hợp pháp và quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở.

Quyền này cũng đã được thể hiện tại Điều 22 Luật Hiến pháp 2013 quy định về quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở. Theo đó, công dân có quyền có nơi ở hợp pháp, mọi người đều có quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở và không ai được tự ý vào chỗ ở của người khác nếu không được người đó cho phép. Chỗ ở là nơi một người sử dụng để sinh sống, làm việc, thuộc quyền sở hữu của người đó hoặc được cơ quan, tổ chức, cá nhân cho thuê, cho mượn, cho ở nhờ theo quy định. Trong đó, chỗ ở có thể là nhà ở, phương tiện hoặc nơi người này được phép sử dụng để ở. Do đó, mọi hành vi xâm phạm, đột nhập trái phép vào chỗ ở của người khác đều phải bị pháp luật xử lý nghiêm khắc.

Hiện nay, pháp luật hành chính chưa quy định cụ thể về chế tài xử phạt hành chính đối với hành vi xâm phạm trái phép chỗ ở của người khác. Tuy nhiên, nếu có hành vi dùng vũ lực hoặc đe doạn dùng vũ lực xâm hại quyền, lợi ích hợp pháp (bao gồm cả quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở) của cơ quan, tổ chức, cá nhân thì có thể sẽ bị xử phạt với mức phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 40.000.000 đồng theo quy định tại khoản 5 Điều 12 Nghị định 144/2021/NĐ-CP. Trường hợp hành vi xâm phạm trái phép chỗ ở của người khác nhằm cưỡng đoạt tài sản (nhà ở) của người khác nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự thì có thể sẽ bị xử phạt với mức phạt tiền từ 3.000.000 đồng đến 5.000.000 đồng theo quy định tại điểm e khoản 2 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP do vi phạm quy định về gây thiệt hại đến tài sản của tổ chức, cá nhân khác.

Về trách nhiệm hình sự, tùy vào tính chất hành vi, mức độ nghiêm trọng cũng như động cơ, mục đích của việc xâm phạm trái phép chỗ ở của người khác, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội xâm phạm chỗ ở của người khác được quy định tại Điều 158 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 với mức hình phạt từ cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm. Trường hợp phạm tội có tổ chức; lợi dụng chức vụ, quyền hạn; phạm tội hai lần trở lên; làm người bị xâm phạm chỗ ở tự sát; gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội thì bị phạt tù 01 đến 05 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định 01 đến 05 năm.

Có thể nói, quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở của công dân được pháp luật công nhận và bảo hộ nhưng đây không phải là quyền tuyệt đối. Nhà nước chỉ bảo hộ quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở khi có sự xâm phạm bất hợp pháp của những cá nhân, tổ chức khác đối với chỗ ở hợp pháp của công dân. Trường hợp công dân lợi dụng quyền bất khả xâm phạm về chỗ ở để che giấu hoặc có những hành vi vi phạm pháp luật thì sẽ bị xử lý theo quy định.

Công ty Luật Trọng Hải & Cộng sự

Thực hiện: Luật sư Minh Huyền