TRÁCH NHIỆM PHÁP LÝ CỦA HỘ KINH DOANH KHI TỪ CHỐI NHẬN CHUYỂN KHOẢN ĐỂ “NÉ THUẾ”?

Chị Trần Mai P (huyện D, tỉnh Nghệ An) có thông tin: Thời gian gần đây, sau khi Nhà nước ban hành các văn bản pháp luật liên quan đến các chính sách về thuế thì tại nhiều cửa hàng kinh doanh dịch vụ ăn uống, tạp hóa…lại đồng loạt treo bảng, yêu cầu người mua thanh toán bằng tiền mặt thay vì chuyển khoản, quét mã QR. Mục đích cho việc thay đổi phương thức thanh toán này phần lớn là để các cửa hàng, tạp hóa “né thuế”.

Chị P hỏi: Trách nhiệm pháp lý của hộ kinh doanh khi từ chối nhận chuyển khoản để “né thuế”?

Trả lời:

Theo khoản 8 Điều 1 Nghị định 70/2025/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung Điều 11 Nghị định 123/2020/NĐ-CP) quy định về các trường hợp phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền thì kể từ ngày 01/6/2025, hộ kinh doanh có mức doanh thu hằng năm từ 01 tỷ đồng trở lên thuộc trường hợp phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền kết nối chuyển dữ liệu điện tử với cơ quan thuế. Theo đó, hộ kinh doanh phải trang bị thiết bị, phần mềm và xuất hóa đơn cho mỗi giao dịch bán hàng. Đây là cơ sở để cơ quan thuế nắm được doanh thu thực tế để tính thuế cho hộ kinh doanh.

Đồng thời, theo quy định tại Luật Quản lý thuế 2019 thì người nộp thuế có nghĩa vụ cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin liên quan đến căn cứ tính thuế và thực hiện nghĩa vụ đóng thuế theo quy định. Mặt khác, theo quy định tại Luật Giá 2023 thì tổ chức, cá nhân kinh doanh có nghĩa vụ niêm yết giá và bán đúng giá niêm yết, đồng thời phải chấp nhận các hình thức thanh toán hợp pháp, trong đó có chuyển khoản. Việc từ chối thanh toán không dùng tiền mặt, ép khách hàng phải thanh toán bằng tiền mặt mà không có lý do chính đáng, có thể bị coi là hành vi vi phạm quy định về thanh toán không dùng tiền mặt, gây ảnh hưởng đến tính minh bạch của hoạt động thương mại và quyền lợi người tiêu dùng.

Như vậy, đối chiếu với các quy định trên thì việc các cửa hàng, tạp hóa có hành vi yêu cầu người mua thanh toán bằng tiền mặt thay vì chuyển khoản, quét mã QR…nhằm “né thuế” là hành vi vi phạm pháp luật và phải chịu trách nhiệm pháp lý theo quy định.

Theo Điều 17 Nghị định 125/2020/NĐ-CP quy định về xử phạt hành vi trốn thuế thì hộ kinh doanh có hành vi từ chối nhận chuyển khoản để “né thuế” sẽ bị xử phạt với mức phạt nhẹ nhất là 01 (một) lần số tiền thuế trốn. Nếu không có tình tiết tăng nặng hay giảm nhẹ, mức phạt sẽ là 1,5 lần. Với các trường hợp nghiêm trọng hơn, mức phạt có thể lên tới 02 (hai) lần, 2,5 lần, thậm chí 03 lần số tiền thuế trốn nếu có từ 03 tình tiết tăng nặng trở lên. Bên cạnh việc bị phạt tiền, hộ kinh doanh còn phải nộp lại toàn bộ số tiền thuế đã trốn, bao gồm cả tiền chậm nộp và phải điều chỉnh lại hồ sơ thuế nếu có kê khai sai số lỗ hoặc thuế giá trị gia tăng đầu vào. Trường hợp nếu hành vi trốn thuế đã quá thời hiệu xử phạt thì người nộp thuế vẫn không thoát nghĩa vụ tài chính. Khi đó, họ sẽ buộc phải nộp đầy đủ số tiền thuế đã trốn cùng với tiền chậm nộp vào ngân sách Nhà nước.

Ngoài ra, việc từ chối nhận chuyển khoản để “né thuế” còn vi phạm quy định pháp luật về quản lý hóa đơn và sẽ bị xử phạt theo quy định tại Điều 24 Nghị định 125/2020/NĐ-CP về xử phạt hành vi vi phạm quy định về lập hóa đơn khi bán hàng hóa, dịch vụ.

Trường hợp từ chối nhận chuyển khoản để “né thuế” mà thuộc các hành vi có đủ yếu tố cấu thành Tội trốn thuế theo quy định tại Điều 200 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 thì tổ chức, cá nhân có thể sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự với khung hình phạt tương ứng với từng tính chất, mức độ của hành vi vi phạm.

Công ty Luật Trọng Hải & Cộng sự

Thực hiện: Luật sư Minh Huyền