NGƯỜI THỪA KẾ CÓ PHẢI TRẢ NỢ THAY NGƯỜI ĐÃ MẤT KHÔNG?

Anh Hoàng Văn T (tỉnh Nghệ An) cho biết: Bố anh có vay 100 triệu đồng của gia đình chị H với thời hạn vay là 06 tháng. Tuy nhiên, vì lý do sức khỏe nên bố anh đột ngột qua đời mà chưa kịp trả nợ. Trong hợp đồng chỉ thể hiện số tiền và thời hạn vay, ngoài ra không đề cập đến nội dung nào khác. Đến hạn thanh toán, gia đình chị H đã đến đòi anh số tiền nợ nói trên do anh là người thừa kế duy nhất (ông bà nội và mẹ anh đều đã mất). Di sản mà bố anh để lại là thửa đất và ngôi nhà gắn liền với đất mang tên ông.

Anh T hỏi: Trong trường hợp này anh có phải trả nợ thay bố không? Anh có được quyền từ chối nhận di sản do bố để lại để không phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay bố?

Trả lời:

Trong các giao dịch dân sự, quan hệ vay mượn tài sản là một trong những giao dịch phổ biến, giao dịch vay mượn này xác lập sẽ phát sinh quyền và nghĩa vụ của bên vay và bên cho vay theo quy định pháp luật. Tuy nhiên, một số trường hợp người vay chưa kịp trả nợ thì đã qua đời, dẫn đến nhiều tranh chấp giữa bên cho vay và người thừa kế nghĩa vụ của bên vay.

Điều 463 Bộ luật Dân sự năm 2015 quy định về hợp đồng vay tài sản thì hợp đồng vay tài sản là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó bên cho vay giao tài sản cho bên vay; khi đến hạn trả, bên vay phải hoàn trả cho bên vay tài sản cùng loại theo đúng số lượng, chất lượng. Đồng thời, tại Điều 466 Bộ luật Dân sự năm 2015 cũng quy định cụ thể về nghĩa vụ trả nợ của bên vay. Theo đó, nếu vay tài sản là tiền thì phải trả đủ tiền khi đến hạn; nếu tài sản là vật thì phải trả vật cùng loại đúng số lượng, chất lượng, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Do đó, trường hợp các bên xác lập hợp đồng vay tài sản là tiền thì bên vay tiền phải có nghĩa vụ trả đủ tiền khi đến hạn. Trong trường hợp đến hạn nhưng bên vay không trả hoặc trả không đầy đủ thì tùy thuộc vào thỏa thuận của các bên trong hợp đồng, bên vay có thể sẽ phải trả thêm lãi trên nợ gốc và lãi chậm trả.

Trường hợp bên vay qua đời thì việc thực hiện nghĩa vụ đối với khoản vay sẽ được chuyển giao cho người thừa kế quy định của pháp luật về thừa kế được quy định tại Điều 615 Bộ luật Dân sự năm 2015 về thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại. Theo đó, những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác. Trường hợp di sản chưa được chia thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thỏa thuận của những người thừa kế trong phạm vi di sản do người chết để lại. Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Ngoài ra, tại Điều 620 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về từ chối nhận di sản thì người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác. Đây là quy định mang tính ràng buộc pháp lý nhằm đảm bảo quyền lợi của bên cho vay trong trường hợp bên vay chết mà chưa kịp thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Như vậy, đối chiếu các quy định trên cùng với việc trong hợp đồng vay giữa bố anh và bên cho vay cũng không thể hiện nội dung hai bên thỏa thuận hợp đồng vay tài sản sẽ chấm dứt khi cá nhân giao kết hợp đồng chết đi hay nội dung thỏa thuận nào khác ngoài số tiền và thời hạn vay nên khi bố anh đột ngột qua đời, chưa kịp thực hiện việc thanh toán số tiền vay nợ thì anh là người được hưởng thừa kế phải có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do bố anh để lại. Điều đó đồng nghĩa với việc anh không được quyền từ chối nhận di sản do bố để lại với lý do để không phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay bố. Trường hợp nếu anh cố tình không thực hiện nghĩa vụ trả nợ nói trên thì bên cho vay có quyền khởi kiện tại Tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu anh (là người thừa kế của người vay) thực hiện nghĩa vụ trả nợ.

Công ty Luật Trọng Hải & Cộng sự

Thực hiện: Luật sư Minh Huyền